Ketoza to proces, który wielokrotnie pojawia się w dyskusjach publicystycznych i naukowych dotyczących diety ketogenicznej. W praktyce oznacza jeden z kluczowych efektów i celów możliwych do osiągnięcia w trakcie stosowania jadłospisu o ograniczonej ilości węglowodanów. W sensie naukowym oznacza stan metaboliczny organizmu, w którym odnotowuje się wyższy poziom związków powstałych w trakcie ketogenezy. Bez wspomnianej ketozy nie można byłoby mówić o skuteczności diety ketogenicznej. Dlaczego jest to tak ważne? Osoby stosujące ten plan żywieniowy dążą do wprowadzenia organizmu w stan ketozy, który umożliwia spalanie tłuszczów jako głównego źródła energii. Kluczowe jest zatem rozpoznanie, czy organizm osiągnął już ten cel, czy faza adaptacji nie przyniosła jeszcze zakładanych rezultatów.

W poniższym materiale wskażemy metody rozpoznawania stanu ketozy. Podpowiemy, jak można zweryfikować to zarówno domowymi, jak i profesjonalnymi metodami badawczymi. Wyróżniamy również podstawowe objawy stanu ketozy. Jeśli zastanawiasz się, czy „to już ketoza”, czy jeszcze nie, koniecznie zapoznaj się z przedstawionymi przez nas informacjami.

Jak wejść w stan ketozy?

Ketoza jest ciekawą zdolnością ewolucyjną. To mechanizm, który zabezpiecza człowieka przed przedwczesną śmiercią z powodu braku energii. Organizm jest w stanie wytworzyć samodzielnie jedynie nieznaczne ilości glukozy (znacznie mniej niż pozwalałoby to przetrwać). Dlatego w toku przemian ewolucyjnych nauczył się pozyskiwać energię z tłuszczów. Można zatem z przymrużeniem oka stwierdzić, iż nasi przodkowie z dużą dozą prawdopodobieństwa byli bardzo często w stanie ketozy. To z uwagi na brak wysokowęglowodanowych posiłków i diety, która opierała się przede wszystkim na tym, co zdołano upolować. Można zatem przypuszczać, iż w stan ketozy niegdyś wchodzono nieświadomie, nie zdając sobie sprawy z takiego stanu rzeczy. Pierwsze próby dokładnego opisania tego zjawiska pochodzą z początku XX wieku.

Jak skutecznie i świadomie wejść w stan ketozy? Aby tego dokonać, wymagane jest ograniczenie dziennego spożycia węglowodanów do poziomu od kilkunastu do kilkudziesięciu gramów na dobę. Dietetycy najczęściej wskazują, iż zakres wartości spożywanych węglowodanów na ketozie wynosi ok. 20-40 gramów w ciągu jednego dnia. Wiele zależy oczywiście od zapotrzebowania energetycznego danego organizmu – inne wartości będą odpowiednie dla osoby ważącej 60 kilogramów, jeszcze inne dla człowieka o masie 120 kilogramów. Dlatego tak istotne jest skonsultowanie tej kwestii dietetycznej ze specjalistą do spraw żywienia. Dążenie do wywołania procesów ketogenicznych wymaga cierpliwości. Proces ten może zająć od kilku dni do nawet kilku tygodni w przypadku osób o nieregularnym metabolizmie. Kiedy ilość dostępnej glukozy pozyskiwanej z węglowodanów radykalnie spada, wątroba zaczyna produkować ciała ketonowe z tłuszczów. Te zaś stają się głównym paliwem dla organizmu.

Objawy stanu ketozy - subiektywne odczucia

Jedną z najbardziej uproszczonych metod pozwalających na stwierdzenie występowania stanu ketozy jest obserwacja własnego ciała. Subiektywne odczucia pozwalają z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, iż keto adaptacja przebiegła pomyślnie. Warto jednak zaznaczyć, iż rozpoznanie stanu ketozy na podstawie zaobserwowanych objawów nie zawsze jest precyzyjne. Wiele odczuć ma charakter subiektywny, przez co każdy organizm może w nieco inny sposób reagować na tworzenie się ciał ketonowych. Mimo wszystko warto nieco więcej napisać o tej metodzie monitorowania własnego ciała, ponieważ jest ona najpopularniejszym sposobem stosowanym przez osoby będące na diecie keto. Stan ketozy – objawy, które mogą się pojawić:

  • zmniejszenie poziomu głodu, mniejszy apetyt i brak chęci do podjadania;
  • większa potrzeba spożywania napojów, zwiększone pragnienie;
  • pojawienie się charakterystycznego zapachu z ust (związki acetonu);
  • niewielkie obniżenie chęci do działania, tymczasowy spadek energii (keto grypa);
  • mniejsza wydolność mięśniowa, tymczasowy spadek kondycji fizycznej;
  • poprawa koncentracji, zwiększenie motywacji do działania, usprawnienie funkcji poznawczych.

Jak mierzyć poziom ketonów?

Najbardziej obiektywną metodą pozwalającą na skuteczne zbadanie ilości ciał ketonowych w organizmie jest analiza krwi lub moczu. To dwie najczęściej stosowane techniki, które cechują się bardzo dużą precyzją pomiaru, dzięki czemu są obiektywnym sposobem na stwierdzenie lub wykluczenie stanu ketozy. Test próbki krwi wymaga wyposażenia się w glukometr oraz specjalne paski, które służą do pomiaru ketonów. Należy jednak zaznaczyć, że podczas wykonywania analizy należy bezwzględnie stosować się do instrukcji producenta. Nieprawidłowa ilość krwi na pasku czy nieumiejętne użycie glukometru może skutkować pojawieniem się błędnych wyników.

Drugi sposób to analiza tego, jaki jest poziom ketonów w moczu na ketozie. Metoda ta jest łatwa do przeprowadzenia – wystarczy umieścić jedną kroplę moczu na specjalnym pasku zakupionym w aptece. Technika cechuje się dużą czułością i niewielką ceną, co zwiększa jej atrakcyjność. Problemem mogą być różne czynniki, które zmniejszają prawidłowość pomiaru. Wśród nich wyróżnia się m.in. produkty uboczne różnych leków, zbyt duże nawodnienie lub odwodnienie organizmu czy zignorowanie instrukcji producenta.

W trakcie badania mierzy się ilość wydalanych ciał ketonowych – a zatem takich, z których organizm nie skorzystał. Im więcej ich w moczu, tym mniejsze prawdopodobieństwo, iż keto adaptacja jest już na finiszu. Pomiar ciał ketonowych we krwi powinien być pomiarem podstawowym, a pomiar z moczu dodatkowym. Podczas adaptacji najpierw ketony pojawiają się w moczu (organizm je wydala, a nie wykorzystuje), a później znikają z moczu i pojawiają się we krwi (organizm zaczyna je wykorzystywać), dopiero gdy wynik z krwi to przynajmniej 0,5mmol/l świadczy to o stanie ketozy.

Jaki powinien być poziom ketonów?

Przyjmuje się, że wartości wskazujące na poziom ketonów we krwi powyżej 0,5 mmol/l w badanej próbce potwierdzają, iż organizm znajduje się w stanie ketozy. Pasek do badania moczu zabarwia się na odpowiedni kolor – najczęściej ciemnofioletowy, jeśli ciał ketonowych w moczu jest niewiele. Uwaga! Zabarwienie paska może się różnić (zawsze sprawdzaj instrukcję produktu), dlatego warto zapoznać się z udostępnioną przez producenta skalą. Dodatkową metodą badawczą, choć znacznie droższą niż dwie poprzednie, jest analiza oddechu. Polega ona na sprawdzeniu poziomu acetonu w wydychanym powietrzu. Badanie przebiega podobnie jak sprawdzenie trzeźwości za pomocą policyjnego alkomatu. Minusem jest wysoka cena urządzeń i konieczność regularnej kalibracji sprzętu.

—

Źródła:

J. Wilson, R. Lowery, Ketogeniczna Biblia, Profesjonalny przewodnik po ketozie, http://wydawnictwovital.pl/wp-content/uploads/2019/08/Ketogeniczna-Biblia-Jacob-Wilson-Ryan-Lowery-NP-frag.pdf.


M. Dudzińska, Dieta ketogenna w pigułce, Najczęściej zadawane pytania dotyczące diety ketogennej, http://dieta-ketogenna.pl/uploads/files/dc7030a84c86915b56b747eecaef784cc5dc2969.pdf


A. Ramos, Kompletna dieta ketogeniczna dla każdego, źródłowy przewodnik życia w zgodzie z keto, http://wydawnictwovital.pl/wp-content/uploads/2019/06/Kompletna-dieta-ketogeniczna.pdf.